42 işçinin öldüğü maden faciasında savca tamamlandı
4 yöneticiye bin 62’şer yıl dam talebi
BARTIN – Bartın’da geçen sene 14 Teşrinievvel haset 42 beyaz zehir işçinin hayatını kaybettiği maden faciasıyla ilgili hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer yıl mapushane cezası kâm edildi.
Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Poz Müdürlüğü’hangi ait beyaz zehir ocağında sabık sene 14 Ekim haset saat 18.16 sıralarında meydana mevrut patlamada 42 işçi hayatını kaybetti 10 iştirakçi üstelik yaralandı. Patlamanın arkası sıra başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi mevkuf 23 suratsız üzerine Cumhuriyet Savcılığınca savca hazırlandı. 1. Alçak Ukubet Mahkemesince akseptans edilen iddianamede vakfedilmiş şüpheliler Kurum Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Yetişek Başmühendisi Yanardağ Soylu ve Başmühendis Mehmet Tural karşı her bir işçi adına 42’şer defa “muhtemel kastla cani”, 4 yol “beklenen kastla yaralama” suçundan üzerine mecmu bin 62’şer yıla kadar mapushane cezası temenni edildi.
Diğer 4’ü vakfedilmiş 19 şüphelinin hakkında de “şuurlu taksirle pattadak çok kişinin ölümüne ve yaralanmasına sebep olma” suçundan 22 yıl 6’şar taban kadar mapushane cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanlığı Bursa Sınav ve Çözümleme Laboratuvarı Müdürlüğü tarafından hazırlanan raporun kayran aldığı iddianamede eroin işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve karşı dulda, alaz yayımlanma, alevlenmiş kötü ve alevlenmiş yanma kriterlerine akla yatkın olmadığına ilgi çekildi.
Yine oksijenli ferdi kurtarıcı maskelerin tek vardiyalı kullanıma göre sergen ömürlerinin uygun olduğu fakat iki vardiyalı kullanılması durumunda akıbet kullanma tarihini doldurduğuna düz verilen raporda, şöyle denildi:
“OFK aygıt numunelerinin Almanya menşeili Drager bellik Oxy 3000 bir oldukları, internette mevcut ustalık doküman ve kullanma kılavuzunda cihazların YER 13794 standardına akıllıca oldukları ve aktiflik süresinin 35 litre/an soluk hacminde 30 an; 10 litre/an asude nefes hacminde ise 90 an olduğunun belirtildiği, yetiştirici firmanın, kurtarıcıların nakil ömrünü yegâne vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 zaman kullanımda 10 sene; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 ahit kullanımda ise 5 sene kendisine belirtildiği, gönderilen 5 skor numunenin yapılan kontrollerinde çiğin kemeri ve opsiyonel olduğu belirtilen abrasyon koruması aut temas bileşenin düz aldığının görüldüğü, cihazların üstünde üretim tarihi adına Son Teşrin 2015 tarihinin meydan alması zımnında cihazların bir tane vardiyalı kullanımda raf ömürlerinin makul olduğu ancak iki vardiyalı kullanılmaları halinde raf ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin dış sahabet kutusunda gelişigüzel haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının akıllıca olduğu, aut görünümlerine ilişik strüktürel tamamiyet incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri zıt yönde etkileyecek bir darbe görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın teknik dokümanında tarif edilen bileşenlerle tıpkısı olduğu, eksik bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma hazır oldukları, içerik analizleri değerlendirildiğinde makbul kimyasalların müvellidülhumuza üretimi için akıllıca nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya sâdır doğal gaz karışımı üzerinde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu doğal gaz karışımının uygun ve solunabilir nitelikte olduğu, analiz sonuçları dikkate alındığında değme seçilen numunenin ayrımsız OFK cihazında olması gereken özelliklerde olduğu, yetiştirici firma eliyle yayınlanan dokümanda verilen bilgilere göre, nem göstergesine göre OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde orgazm bildirildiği anlaşılmıştır.”
Vantilatörler ve vantüpler toz patlamasından kaynaklı erimiş
İddianamede “Eroin ocağında etkili kullanılabilir tam sayıda pervane var mı?” şeklindeki soruya ocakta tam havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, gâh şevahit arkadaşlarını idare etmek üzere maden ocağına indiklerinde fan ve vantüplerin toz patlamasından kaynaklı eridiğini ifade ettiği de vadi aldı. İddianamede tanıklara arttırma kendisine göstermek istedikleri sorulduğunda; ayak arkasına beton iğne yapıldığı, bukanak altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, ancak kimi işçilere göre 2-3 ay kimilerine bakarak kestirmece 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta müteharrik arkadaşlarının, o bölgenin ekstra ısıdam olduğunu söylediklerini, ara sıra bile orada mevcut albeni sensörlerine çekicilik bağlı olmak eliyle değerlerin düşük gösterildiği üstüne duyumları olduğunu, sensörle arın arasında vuzuh olduğunu ve bu nedenle bağan değer verdiğini, arındaki gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının az buçuk zaman aldığını, bunun için birlikte halk dedektörleri kullanılması gerektiği, doğal gaz oranını izleme merkezinin göremediği üzere patlamanın gerçekleştiğini ifade ettiler.
Patlama anına büyüklüğünde 85 posta uyarı seviyesini geçmiş
Öte yandan Merkezi Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan benzeri dönem geçmiş -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün sensör arızası verdiği, bilgelik alınamadığı ibarelerine dikkat çekildi. Arızanın giderildiğine dair herhangi bir açıklamanın olmadığı defterde patlama anına kadar metan gazı değerlerinin yüzdelik 1 uyarı seviyesini toplanmış 85 yol geçtiği belirtilerek şöyle denildi:
“Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 günlü P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri defa süresince stop olup gene sefer verildi. antrparantez -300 2. rekup cenup tavan soy ayak girişinde neşelilik kesintisi olup sefer verildi. Durum ev elektriğe bildirildi. BELLEK-21 numaralı vantilatör şuan stop durumda. P3 vardiyasında kat verileceği güvenlik aracılığıyla bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu ancak patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair seçme bilginin deftere taşıt edilmediği, gine tıpkı defterde 13/10/2022 tarihinde P1 vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı anten arızası verdi, olgun alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyici vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dair rastgele açıklamanın bulunmadığı, 14 Teşrinievvel 2022 haset metan gazı değerlerinin patlama anına büyüklüğünde yüzde 1 ikaz seviyesini toplamda 85 nöbet geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 posta geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm uyarma seviyesini 47 el geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 posta geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 günü saat 23: 43 ile 14 Ekim 2022 haset saat: 18: 49 antlaşma aralığının tamamında; 53 kat uyartı (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 kere Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği göz uğrunda bulundurulduğunda mukteza tedbirlerin alınmadığı, Beyaz Zehir İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Ek-3 Kayran Altı Maden İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Minimum Hükümler başlıklı 10. Kısmında Grizulu Eroin Ocakları ile ilgili ‘bataklık gazı gaz seviyesi sonsuz yerine izlenir.’ ‘çalışmalar metan gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, bataklık gazı gazından kaynaklanacak riskleri kabil olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar her biri bir tane başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin temas nedenle durması halinde gayr derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine rağmen patlamanın gerçekleştiği kısımda bulunan fanın çalışmadığı, bir gün öncesinden itibaren sürekli uyarma ve alarm kayıtları olmasına karşın lüzumlu hazırlık ve onarım işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”
Denet raporundaki eksiklikler giderilmemiş, 2 milyon lira cevap harcanmamış
İddianamede, Himmet ve Sosyal Düzenlilik Bakanlığı Kösemenlik ve Teftiş Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; familya havalandırılması, ekipmanın ivedi hallerde ve gerekseme halinde kullanılabilmesi üzere hava yönü hırçın çevrilebilecek özellikte değildir ve yer altında geçer bazen ekipmanların ATEX belgeli olmadığının şeş çizilerek tutuklu gösteriş müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa söz konusu eksikliklerin ALFER isimli firma vasıtasıyla yapılarak giderileceği şeklinde beyan ettiğine kayran verildi. Esas nefeslik aspiratörü modernizasyonu üzere ayrılan 2 milyon teklik ödeneğin da harcanmadığı, lazım modernizasyonun yapılmadığı amacıyla çekicilik yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede düz aldı.
İddianamede antrparantez personelin yeterli yetişek almadan 30 dakika olması müstelzim patlatma süresinin daha bir iki olduğu bile düzlük aldı. Mevkuf kurum müdürü Alet Özdemir facianın meydana geldiği çağ müsaade veya tatil zımnında gaz takip merkezinde bir tane kişi olduğunu söyledi. İddianamede gaz izlem merkezinde seçme takım iki görevlinin olması gerektiğine özen çekildi.
Poz Müdür Yardımcısı Salih Atmaca ehliyetli bilgi ve tecrübesi bulunmayanların işçi güvenliği ve yönetimsel yönden yetişkin mevkilerde görev yaptığını; tamlık yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki hiçbir işyerine girmediğini sözlerine ekledi.
“Patlama riskine rağmen işçilerin kararına bırakılmış”
Geriye dönük gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 misil uyartı, 5 yol alarm seviyesinde değerler görülmesine karşın gösterişli bölgede patlatma işleminin adeta normal benzeri taş pili işlemi kabil işçilerin kararına bırakıldığına meydan verilen iddianamede şöyle denildi:
“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’da gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilgili doğal gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 kat ikaz (yüzdelik 1 bataklık gazı yüksekliği) 5 posta alarm (yüzdelik 1,5 bataklık gazı yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, antrparantez umum dedektörlerinin geriye çevrik metan gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında beyaz zehir içerisinde süregelen ağırbaşlı doğal gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, haddinden fazla riskli gelişim kategorisinde bulunan ve hisse senedi güvenliğinin en son seviyede tutulmasını mucip maden sektöründe gelişigüzel çeşit metan yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize tabi tutulması gerekirken bayağı tıpkısı olay kabilinden karşılandığı, yetersiz doğal gaz takip personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının maden içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik değme patlama sonrası cidar arkası adsız sansız metan sıkışması (degajman) olabileceğinin madenciler tarafından bilindiği, vakit kaybetmeden yüzde 1 (uyartı) yüzde 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak hırslı patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, seçme olayın eroin kültürü ve tekniği içre değerlendirilmesi ve çözümleme edilmesi gerekirken normal benzeri taş pili işlemi yahut inşaat işlemi kabilinden işçilerin değişmeyen ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye dönük anide karbonmonoksit ve bataklık gazı değerlerindeki yücelme değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları arıtma üzere banal patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse bahis bu 1-2 heyecan lokumu ile yapılan çeperleri tasfiye patlatmalarının dinamit patlatma güvenliği açısından risk içerdiği, bu işlemin kararının ustalık verilere bakarak değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin tıpkısı iş haline dönüştürüldüğü, Eroin içerisinde kömür çıkarırken özlem kullanımının aheste olduğu, arın bölgesinden korkunç kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde metan gazı barındırdığı, metan gazının müvellidülhumuza ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına posta açtığı, sondaj ile metan birikimine denk gelmeden yahut metan püskürmesine yol açmadan patlatma boşaltmak ve gelişmek amacıyla kömür içerisine istikşaf işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, hangi kadar mesafede tıpkı muayene yapılması mevzuatta belirli iken tehlikesiz mesafenin hiçe sayılarak özlem patlatması gerçekleştirildiği, seçme adımı ölçülere dair mevzuat düzenlemelerine rağmen bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”
İddianamede ayaklık ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe neden olduğu ve “Bilimsel anlayıştan uzak idareci şakirt tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine özen çekildi.
