Türk tiyatrosunun ustalarından, oyuncu, baziçe yazarı, çevirmen ve tiyatro eğitmeni Haydi Çaman’ın vefatının üzerinden 14 sene geçti.
Balkanlar’dan göç fail Devrekanili Niyazi Komutan ile Zatiye Hanım’ın üç çocuğundan biri olan Çaman, 3 Ev 1943’te Kastamonu’de dünyaya geldi.
Çaman, Abdülhak Hamit İlkokulu’nda başladığı eğitimine Abdurrahman Vakur Lisesi’nde devam etti. Celal memuru olan esas ve babasının tayinleri cihetiyle, ailesiyle gelişigüzel 1960’lı yılların başında İstanbul’a gelen artist, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde okudu.
Maharetli sanatkâr, Yıldız Kenter’den ders aldığı İstanbul Belediye Konservatuvarının arkası sıra, 1962’de Dormen ve Kenter tiyatrolarının açtığı sınavı kazandı.
“Altın Yumruk” eseriyle 1963’te Dormen Tiyatrosunda aç oyunculuğa başlayan artist, benzeri tiyatroda 10 sene süresince 20’yi fazla oyunda görev aldı.
“Yeditepe Oyuncuları”nı 1982’de kurdu
Kankızıl aktör, 1973-1982’de Gülriz Sururi- Açık Deniz Cezzar, Dişi Serezli-Tolga Aşkıner, Miyatro (Müjdat Gezen) ve Nümayiş Tiyatrosunda sahnelenen oyunlarda şan aldı.
“Yeditepe Oyuncuları”nı 1982’de kuran Çaman, Tolga Enerjik, Cem Özer ve Şenlik Erbulak’ın üstelik aralarında bulunduğu stabil çok ünlü ismi Türk tiyatrosuna kazandırdı.
Oyuncu ve edip Büyü Önal ile 1980’li yılların başında “Pul Kanatlılar Özgürdür” ünlü oyunda tumturak kayran artist, liyakatli performansıyla açık kitleler yoluyla tanındı.
Çaman, İzmirli piyes sanatçısı ve edip Ebedî Abat ile 1970’te hayatını birleştirdi.
Aynı sene “Hamle Soluk Soyadım Silah” isimli filmle sinemaya etap atan kalburüstü oyuncu, sağlam çokça filmde oynadı.
Çeviriler ve uyarlamalar yapan, oyun yazıp başöğretmen Çaman ve sanatçının kurduğu seyretme, “Avni Dilligil Ödülü”, “Afife Jale Ödülü”, “İsmet Küntay Ödülü” ve “UNESCO Dirim Yapıtı Ödülü”nün aralarında bulunduğu çok sayıda ödüle müstahak görüldü.
Mahirane aktör, Haldun Dormen, Erol Günaydın, Nevra Serezli, Gülriz Süruri, Engin Cezzar Altan ve Bağı Erbulak, üzere Türk seyir tarihine adını yazdıran ustalarla 1960 ve 1970’li yıllardaki anılarını, 2002’de yayımlanan “Güzeltmek” adlı kitabında kaleme aldı.
“Bütünü ülkeme helal olsun”
Idareci oyuncu, 40. danışma yılı nedeniyle yazdığı metinde, duygularını şu sözlerle aktarmıştı:
“Yüze benzeyen oyun, tıpkısı o büyüklüğünde ustayla, ayn göze soluk soluğa geçen koca eyyam. Dormen Tiyatrosunun ailevi içre başlayan, daha bilahare Gülriz Sururi-Açık Deniz Cezzar Tiyatrosu, Eksik Etek Serezli-Miğfer Aşkıner Tiyatrosu, Tekellüf Tiyatrosu, Kervan Yıldızı Tiyatrosunu kapsayan yıllar… Sene 1982, Yeditepe Oyuncuları. Yirmi sene layenkati, çerağ ödemek amacıyla verilen bitmeyen çekişme, onlarca dinç insana açılan kucak, yazılan, yönetilen oyunlar, kazanılan sayısız bergüzar. Yeryüzü önemlisi, ülkemizde ayrımsız unsur imza atıp, bir müsamere salonundan, firez merkezine dönüştürülen herif bire bir çatı. Elhasıl tıpkı dirlik. Seve seve, özveriyle, açık açık, içtenlikle sunulan tıpkısı hayat. O arada yetiştirilen, büyütülen, 30 yaşına erişen bire bir oğul. Bütünü ülkeme helal olsun.”
Seyir eleştirmeni ve edip Faik Akmen tıpkı yazısında, Çaman’ı şu sözlerle anlatmıştı:
“Sanatçının kazandığı evvel başarılarıyla sanatının zatî sıfır ününü paylaşmasına, her an içgüdüsel ve oldukça gösterişli biçimde sükse denilen olguyu idraksiz çevirmeye makul yöneldiğine, o dönüş bugündür Haydi Çaman’bile şahit oldum. Sanatının şahsi, kârsız, bağımsız olduğu, kişi kendinin farkına varmadığı, yalnız başına güldüğü, zat kendini alaya aldığı evreyi elden bırakmayan enderlerimizdendi o. 46 yıl müzakere yaptı. Yetişti, yetiştirdi ve bunun hep sonunda sürüp gitmesini istedi.”
Çaman, ALS hastalığı ve farklı rahatsızlıkları nedeniyle, 2007’de Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Araştırma Hastanesi’nde otama altına alındı.
Hastanenin ağır hizmet servisinde 127 dönme küsurat artist, 2008’in nisan ayında İstanbul’birlikte aynı kademe ve rehabilitasyon merkezine yerleştirildi. Artist, 22 Ilkgüz 2008’de, 65 yaşında hayata veda etti.
Rol aldığı filmlerden bazıları şöyle:
“Ankara Ekspresi”, “Hamur Hikaye”, “Midasın Düşü”, “Eşref Saati”, “Rahat Olasın Nuri Satış”, “Yağmurdan Kaçarken”, “Portatif Hüseyin”, “Eş Pansiyonu”, “Kiralık Aile”, “Hayroş”, “Sızıltı 86”, “İntihar”, “Topuz”
