Bartın’da güzeşte sene 14 Teşrinievvel günü 42 eroin işçinin hayatını kaybettiği maden faciasıyla ilgilendiren hazırlanan iddianamede 4 yöneticiye bin 62’şer yıl mapus cezası istek edildi.

Türkiye Taşkömürü Kurumu Amasra Azamet Müdürlüğü’hangi ait beyaz zehir ocağında geçen sene 14 Ekim haset saat 18.16 sıralarında meydana mevrut patlamada 42 işçi hayatını kaybetti 10 işçi bile yaralandı. Patlamanın arkası sıra başlatılan adli soruşturmada 8 şüphelisi vakfedilmiş 23 kaba hakkında Cumhuriyet Savcılığınca iddianame hazırlandı. 1. Aheste Ceza Mahkemesince akseptans edilen iddianamede vakfedilmiş şüpheliler Organizasyon Müdürü Cihat Özdemir, İşletme Müdürü Selçuk Ekmekci, İş Güvenliği ve Eğitim Başmühendisi Volkan Soylu ve Başmühendis Mehmet Tural için beherglas iştirakçi namına 42’şer yol “beklenen kastla kanlı”, 4 kez “beklenen kastla cerh” suçundan üzerine toplanmış bin 62’şer yıla büyüklüğünde mapus cezası kâm edildi.

Diğer 4’ü mevkuf 19 şüphelinin üzerine dahi “bilinçli taksirle birden çok kişinin ölümüne ve yaralanmasına bozukluk olma” suçundan 22 sene 6’şar ayak tabanı kadar cezaevi cezası talebinde bulunuldu. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanlığı Bursa Sınav ve Analiz Laboratuvarı Müdürlüğü vasıtasıyla hazırlanan raporun meydan aldığı iddianamede eroin işçilerinin kullandığı kıyafetlerin ısı ve aleve cebin dulda, yalaz intişar, alevlenmiş bozuk ve alevlenmiş yanma kriterlerine akla yatkın olmadığına ilgi çekildi.

Yine oksijenli ferdi kurtarma aracı maskelerin tek vardiyalı kullanıma bakarak raf ömürlerinin makul olduğu ancak iki vardiyalı kullanılması durumunda akıbet kullanma tarihini doldurduğuna düzlük sunulan raporda, şöyle denildi:

“OFK cihaz numunelerinin Almanya menşeili Drager işaret Oxy 3000 benzeri oldukları, internette mevcut ustalık belge ve kullanım kılavuzunda cihazların YER 13794 standardına makul oldukları ve etkinlik süresinin 35 litre/zaman zaman hacminde 30 an; 10 litre/dakika sakin içki hacminde ise 90 zaman olduğunun belirtildiği, müstahsil firmanın, kurtarıcıların nakil ömrünü yegâne vardiyalı işletimde günde 8 saat, haftada 5 çağ kullanımda 10 yıl; iki vardiyalı işletimde günde 8 saat haftada 5 ahit kullanımda ise 5 sene adına belirtildiği, gönderilen 5 sayı numunenin yapılan kontrollerinde omuz kemeri ve opsiyonel olduğu tamlanan abrasyon koruması dış herhangi bir bileşenin düzlük aldığının görüldüğü, cihazların üzerinde istihsal tarihi namına Son Teşrin 2015 tarihinin meydan alması zımnında cihazların bir tane vardiyalı kullanımda sergen ömürlerinin uygun olduğu fakat iki vardiyalı kullanılmaları halinde sergen ömrünü doldurdukları, yapılan incelemelerde numunelerin dış müdafaa kutusunda rastgele haca kaçağının olmadığı ve cihazların kullanılabilir durumda oldukları, numunelerin ağırlıklarının makul olduğu, dış görünümlerine ilgilendiren strüktürel tamamiyet incelendiğinde içerilerindeki bileşenleri aksi yönde etkileyecek bire bir darbe görüntüsüne rastlanılmadığı, içerideki bileşenlerin, cihazın beceri dokümanında tanım edilen bileşenlerle tıpkı olduğu, fire bileşen bulunmadığı ve cihazların bu halleriyle kullanıma hazır oldukları, mazruf analizleri değerlendirildiğinde mergup kimyasalların oksijen üretimi üzere akıllıca nitelikte olduğu, 494 numaralı numunenin başlatıcısının çalıştırılmasıyla ortaya sâdır gaz karışımı üstünde gerçekleştirilen kromatografik ve spektroskopik analizler sonucunda bu gaz karışımının akıllıca ve solunabilir nitelikte olduğu, çözümleme sonuçları dikkate alındığında seçme seçilen numunenin aynı OFK cihazında olması müstelzim özelliklerde olduğu, üretici firma aracılığıyla yayınlanan dokümanda sunulan bilgilere göre, nem göstergesine göre OFK kutusunun sızdırmazlığı sağladığı yönünde orgazm bildirildiği anlaşılmıştır.”

Vantilatörler ve vantüpler türap patlamasından kaynaklı erimiş

İddianamede “Maden ocağında çalışkan kullanılabilir ehliyetli sayıda vantilatör var mı?” şeklindeki soruya ocakta tam havalandırma olmadığı, vantilatörlerin özelliğini yitirmiş olduğunu, işçilerin izne çıkartıldığında bu vantilatörlerin değiştirileceğini, gâh şevahit arkadaşlarını yetmek amacıyla eroin ocağına indiklerinde pervane ve vantüplerin türap patlamasından kaynaklı eridiğini anlatım ettiği de düz aldı. İddianamede tanıklara ilave namına bildirmek istedikleri sorulduğunda; bukanak arkasına beton enjeksiyon yapıldığı, bacak altlarına taş tozu serpildiğini ve kömür tozunun patlamasının bu şekilde engellendiğini, ancak kimi işçilere bakarak 2-3 ay kimilerine göre kısaca 1 yıldır bunun yapıldığını görmedikleri, -350 kotta müteharrik arkadaşlarının, o bölgenin ekstra ısıdam olduğunu söylediklerini, kimi zaman da orada kâin albeni sensörlerine albeni tutkun olmak tarafından değerlerin düşük gösterildiği üzerine duyumları olduğunu, sensörle arın ortada meydanlık olduğunu ve bu nedenle düşük derece verdiğini, arındaki gaz oranı yükselince sensöre ulaşmasının az buçuk ahit aldığını, bunun üzere bile umum dedektörleri kullanılması gerektiği, gaz oranını strateji merkezinin göremediği amacıyla patlamanın gerçekleştiğini ifade ettiler.

Patlama anına kadar 85 kat ihtar seviyesini geçmiş

Öte yandan Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri’nde patlamadan aynı bölüm ilk -300/350 nefeslik çıkışı bölümünün duyarga arızası verdiği, bilgelik alınamadığı ibarelerine ilgi çekildi. Arızanın giderildiğine dair değme açıklamanın olmadığı defterde patlama anına kadar bataklık gazı gazı değerlerinin yüzde 1 uyarı seviyesini toplam 85 posta geçtiği belirtilerek şöyle denildi:

“Merkezi Doğal Gaz İzleme Defteri” isimli defterde 14/10/2022 tarihli P1 B.1014 ibareleri ile başlayan sayfasında; “-300 2. rekup ve -350 1. rekup pervaneleri kol içre stop olup gene nöbet verildi. antrparantez -300 2. rekup güney tavan huy bacak girişinde elektrik kesintisi olup sefer verildi. Buut ev elektriğe bildirildi. HATIR-21 numaralı vantilatör şuan stop durumda. P3 vardiyasında kere verileceği itimat vasıtasıyla bildirildi.” şeklinde açıklamaların bulunduğu ancak patlamanın gerçekleşmesi sebebi ile P3 vardiyasında bu eksiklilerin giderildiğine dair gelişigüzel bilginin deftere pusat edilmediği, esasen tıpkısı defterde 13/10/2022 tarihinde P1 (00: 00 – 08: 00) vardiyası görevlilerince ‘CH4-20 -300/350 Nefeslik çıkışı duyarga arızası verdi, marifet alınamıyor’ şeklinde açıklamaların bulunduğu ve ilerleyen vardiyalarda bu arızanın giderildiğine dayalı gelişigüzel açıklamanın bulunmadığı, 14 Ilk Teşrin 2022 haset bataklık gazı gazı değerlerinin patlama anına büyüklüğünde yüzdelik 1 ikaz seviyesini toplamda 85 öğün geçtiği, %1,5 alarm seviyesini 5 kat geçtiği, karbonmonoksit değerlerinin 25ppm ikaz seviyesini 47 sefer geçtiği, 50ppm alarm seviyesini 13 öğün geçtiği, Havalandırma vantilatörü değerlerinin 13.10.2022 haset saat 23: 43 ile 14 Ekim 2022 haset saat: 18: 49 zaman aralığının tamamında; 53 misil ihtar (1mm/s-2mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği, 355 posta Alarm (0mm/s-1mm/s) seviyesinde değerleri gösterdiği ayn uğrunda bulundurulduğunda lazım tedbirlerin alınmadığı, Eroin İşyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin Katma-3 Vadi Şeş Beyaz Zehir İşlerinin Yapıldığı İşyerlerinde Uygulanacak Minimal Ahkâm antetli 10. Kısmında Grizulu Eroin Ocakları ile ilişik ‘bataklık gazı gaz seviyesi daima olarak izlenir.’ ‘çalışmalar bataklık gazı gazı çıkışı dikkate alınarak yürütülür, metan gazından kaynaklanacak riskleri benzer olduğunca ortadan kaldıracak tedbirler alınır’, ‘bütün grizulu ocaklar gelişigüzel biri yegâne başına ocağın havalandırılmasını sağlayacak güçte birinin rastgele nedenle durması halinde gayr derhal çalışacak durumda iki havalandırma grubu bulunur.’ hükümlerine rağmen patlamanın gerçekleştiği kısımda kâin fanın çalışmadığı, tıpkısı dönem öncesinden itibaren sürekli ikaz ve alarm kayıtları olmasına karşın vacip tedarik ve onarım işleminin yapılmadan patlatma yapıldığı ortaya çıkmıştır.”

Denet raporundaki nekais giderilmemiş, 2 milyon lira tahsisat harcanmamış

İddianamede, Faaliyet ve Içtimai Düzenlilik Bakanlığı Rehberlik ve Denet Başkanlığı müfettişlerinin yürüttüğü denetlemede mevzuata aykırılıklar ve eksiklerden halen giderilmediği; ocak havalandırılması, ekipmanın acil hallerde ve ihtiyaç halinde kullanılabilmesi üzere çekicilik yönü münasebetsiz çevrilebilecek özellikte değildir ve düzlük altında geçer ara sıra ekipmanların ATEX belgeli olmadığının altı çizilerek vakfedilmiş organizasyon müdürü Cihat Özdemir’in, bu tutanağa söz konusu eksikliklerin ALFER isimli firma eliyle yapılarak giderileceği şeklinde beyan ettiğine yer verildi. Ana nefeslik aspiratörü modernizasyonu amacıyla ayrılan 2 milyon lira ödeneğin da harcanmadığı, muktezi modernizasyonun yapılmadığı için alım yetkililerinin ihmalde bulunduğu iddianamede yer aldı.

İddianamede ayrıca personelin yeterli terbiye almadan 30 an olması gereken patlatma süresinin daha beş altı olduğu üstelik kayran aldı. Vakfedilmiş kasıntı müdürü Alet Özdemir facianın meydana geldiği dönme izin veya tatil nedeniyle doğal gaz takip merkezinde yegâne yaşama olduğunu söyledi. İddianamede doğal gaz izlem merkezinde seçkin defa iki görevlinin olması gerektiğine özen çekildi.

Çalım Müdür Yardımcısı Salih Atmaca tam bilgi ve tecrübesi bulunmayanların işçi güvenliği ve yönetsel yönden yetişkin mevkilerde fariza yaptığını; bilcümle yetkilerinin elinden alındığını 2020 yılından bu yana yeraltındaki tek işyerine girmediğini sözlerine ekledi.

“Patlama riskine rağmen işçilerin kararına mevdu”

Geriye çevrik doğal gaz sensörü verileri incelendiği bu verilerde 6 kez uyarı, 5 sefer alarm seviyesinde değerler görülmesine rağmen vahim bölgede patlatma işleminin adeta alışılagelen bir taş melez işlemi gibi işçilerin kararına bırakıldığına meydan sunulan iddianamede şöyle denildi:

“14/10/2022 tarihinde saat 18.09’üstelik gerçekleşen ve ölümlere sebebiyet veren patlamaya ilişik gaz sensörleri kayıtları incelendiğinde; 6 kez ihtar (yüzde 1 metan yüksekliği) 5 yol alarm (yüzdelik 1,5 bataklık gazı yüksekliği) değerlerinin görüldüğü, ayrıca umum dedektörlerinin geriye çevrilmiş bataklık gazı gazı ve karbonmonoksit değerlerine bakıldığında eroin içerisinde süregelen tehlikeli gaz birikiminin/yükselmelerinin olduğu, haddinden fazla riskli hisse senedi kategorisinde mevcut ve iş güvenliğinin en son seviyede tutulmasını müstelzim maden sektöründe seçkin tip metan yükselmesinin takibe, değerlendirmeye ve analize tabi tutulması gerekirken amiyane aynı fenomen kabilinden karşılandığı, az doğal gaz strateji personel sayısı ve müdahalesinin olduğu, mühendislerin ve ustabaşlarının maden içerisinde olmadıkları ve bu uyarıları değerlendirmeye almadıkları, kezalik rastgele patlama sonrası duvar arkası bilinmez metan sıkışması (degaj) olabileceğinin madenciler tarafından bilindiği, hemen yüzdelik 1 (ikaz) yüzde 1,5 (alarm) ile sınırlarına bakılarak korkunç patlatılması ve bu işlerin mühendislik bilgisi ve kararı dışında yapılması, rastgele olayın maden kültürü ve tekniği içre değerlendirilmesi ve analiz edilmesi gerekirken alışılagelen benzeri taş pili işlemi veya inşaat işlemi üzere işçilerin değişmeyen ve ihtiyaçlarına bırakıldığı, Geriye çevrik patadak karbonmonoksit ve bataklık gazı değerlerindeki itila değerleri incelendiğinde, çeperleri/artıkları likidasyon amacıyla kıytırık patlatmaların (patara) yapıldığı, bahse bahis bu 1-2 şiddetli lokumu ile yapılan çeperleri özleştirme patlatmalarının özlem patlatma güvenliği açısından risk içerdiği, bu işlemin kararının ustalık verilere bakarak değil barutçu ve işçilerin değerlendirmesine bırakıldığı ve rutin tıpkısı muamele haline dönüştürüldüğü, Beyaz Zehir içerisinde kömür çıkarırken şiddetli kullanımının çetin olduğu, arın bölgesinden heyecan kullanılarak 1-2 metre derinliğinde kömürün patlatma ile damarından sökülerek alındığı, kömürün, içeriğinde bataklık gazı gazı barındırdığı, bataklık gazı gazının müvellidülhumuza ve ateşleyici ile tetiklendiğinde grizu patlamalarına sefer açtığı, etüt ile bataklık gazı birikimine denk gelmeden veya metan püskürmesine nöbet açmadan patlatma açmak ve açınmak için kömür içerisine taharri işlemi uygulandığı ve ölçümlerinin yapıldığı, ne büyüklüğünde mesafede bire bir etüt yapılması mevzuatta belirli iken güvenli mesafenin hiçe sayılarak şiddetli patlatması gerçekleştirildiği, rastgele adımı ölçülere dayalı mevzuat düzenlemelerine rağmen bu konuda tedbirsizlik zinciri ve koordinasyonsuzluk olduğu anlaşılmıştır.”

İddianamede kalça ihlallerinin yaygınlaşması, denetimsizliğin işletmede disiplinsizliğe bozukluk olduğu ve “Ilmî anlayıştan ırak yordamlı şakirt tecrübesiyle yönetildiği” değerlendirilmesine özen çekildi. – BARTIN