Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Nükleer Işınım Dedektörleri Aplikasyon ve Araştırı Merkezinde (NÜRDAM), yangını erken belirleme ederek derakap harekete geçilmesini sağlayacak domestik kimyevi gazlı alaz dedektörünün evvel prototipi üretildi.

Türkiye’da hele yaz aylarında meydana mevrut orman yangınlarına çözüm bulunması üzere NÜRDAM Müdürü Dr. Yalman Koruyucu öncülüğünde İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa (İÜC) Nanoteknoloji ve Biyoteknoloji Enstitüsü öğretim üyeleri Doç. Dr. Arif Kösem ve Doç. Dr. Sadullah Öztürk aracılığıyla “Erken Uyartı Sistemine Topluluk Yangın Algılayıcı Tasarımı ve İmalatı” projesi hazırlandı.

TÜBİTAK’tan bindi almaya adalet kazanan proje kapsamında, sensörler yoluyla alevden yayılan mor ötesi ışınlarını algılayarak yangını tayin fail yerel kimyevi gazlı yalaz dedektörünün evvel prototipi yapıldı.

Kestirmece 100 metreden, elan şule aşamasındayken yangını tespit edebilen 360 basamak kuruntu alanına topluluk dedektörün, henüz de geliştirilerek ati yıl Dicle Teknokent’teki bir firma tarafından seri üretime geçirilmesi planlanıyor.

“Yaz aylarında rahatlıkla kullanılabilecek”

NÜRDAM Müdürü Kalkan, AA muhabirine, devlet genelinde özellikle yaz aylarında yaşanan orman yangınlarının büyük problemlerden biri olduğunu söyledi.

Bu probleme hal sağlamak namına ülkeye ithal yerine getirilen yalaz dedektörlerinin ağız ağıza evcil modelini sezmek üzere faaliyet başlattıklarını belirten Koruyucu, “Ürettiğimiz önceki ilk örnek gazlı tıpkı yalaz dedektörü. Bu alaz dedektörü yaklaşık 100 metreden çevir sesi alabiliyor. En mümasil ticari muadilleri, 30 metreye kadar kavrama yapabiliyorlar. Rakiplerimiz 120 dereceye büyüklüğünde algılama açısına sahipken, biz 360 derecede algılama yapabiliyoruz.” diyerek konuştu.

Kalkan, piyasadaki nısıf nâkil modelli alaz dedektörlerinin, sıra ışığı altında çoğu zaman yanlış çevir sinyali verdiğine dikkati çekerek, şu bilgileri paylaştı:

“Beyninde alev kaynağı olmamasına rağmen güneşten aldıkları sinyallerden ufuk alaz varmış kabilinden davrandıkları amacıyla yaz aylarında kapatılıyorlar. Geliştirdiğimiz filtreleme metoduyla bu kavisli sinyal mekanizması problemi bile ortadan kalkmış oldu. Dolayısıyla yaz aylarında birlikte ferah ferah kullanılabilecek ayrımsız sistemden bahsediyoruz.”

Yaklaşık 3 yıllık çalışma sonucunda birçok ayrımlı kabil ve geometride modeller geliştirdiklerini anlatan Kalkan, bununla ilişik muhtelif gazlar denediklerini, birçok özelliği optimize ettiklerini kaydetti.

“Yarı iletken modele bakarak 4 hatim elan teferruatlı kullanma ömrüne ehil”

Çalışabilir durumdaki bu prototipi elan üstelik geliştireceklerini nâkil Koruyucu, şöyle bitmeme etti:

“Kısaca 3 ile 5 metre vebal payıyla çok degaje arazide alevi tespit edecek, üste tıpkısı koca çakmağın taşıyla oynadığında, o yararlanmak taşından sâdır kıvılcımı belirleme ederek çevir sinyali üretebilecek, aynı zamanda bu sinyali algıladığında bölgeden 15 saniyelik bodur görüntüler alıp bunu ilgilendiren merkezlere iletebilecek algılayıcı sistemi üstünde çalışıyoruz. Bu sayede alelhusus orman yangınlarının hem geniş arazilerde anında tespiti hem bile failinin tespiti üstünde çalışmalar yapıyoruz.”

Kalkan, Türkiye’de nısıf nâkil modelli yalaz dedektörlerinin olduğuna belen ederek, “Bizim ürettiğimiz gazlı yalaz dedektörlerinin zaten dünyada ticari bir muadili namevcut. Gazlı yalaz dedektörlerinin artısı henüz hızlı ve akilane çalışmaları, daha degaje açıdan algılama yapabilmeleri. Yaklaşık 10 senede, olduğu üzere çöpe atılacak nısıf iletken alaz dedektörünün ülkemize girişi, 5-6 bin ekü bandında. Bizim, gazını değiştirerek, yani bakım sürecinden geçirerek, yarı nâkil modele bakarak 4 intaç elan ayrıntılı kullanma ömrüne ehil bu gazlı alaz dedektörünü, şu an 3-4 bin liralık bandında servet edebiliyoruz.” dedi.

Ürettikleri alaz dedektörünün direkt ihraç edilebilecek tıpkısı ürün olduğunu anlatan Kalkan, ürünün şu anda yatırımcısının bulunduğunu, prototipe ilişkin ulusal ve arsıulusal patent tescilinin ise namına ilgili olduğunu sözlerine ekledi.