Bayburt’ta canlı ve kentin son tandır ustası olan 54 yaşındaki Recai Purutoğlu, babasından öğrendiği ve dede yadigarı mesleğini yaşatmak için 44 yıldır aşkla, yorulmadan, bıkmadan çamura form veriyor.
Babasının yanında yetişen ve yavru yaşlarda mesleği öğrenen Purutoğlu, meslekte 44 yılı geride bıraktı. Purutoğlu, evvelden insanların günlük yaşamında balaban yeri olan ancak kullanılmamış teknolojilerle kullanımı mütenakıs tandır yapımını, babasının vasiyeti üzerine bitmeme ettiriyor.
8 asrı çok atölyesinde anadan görme usullerle yaptığı ve geçmişin izlerini haiz tandırlar, sayıları bir iki olsa üstelik Türkiye’deki ara sıra illerin yanı sıra sınırlı dışından bile almaç buluyor.
2020 yılında kentte ve Türkiye’birlikte yılın ahisi seçilen Purutoğlu, ahilikle ait bilgiler vererek atölyesinin tarihinden bahsetti. Mütevazı atölyesinin 8-9 asra raci bir mazisi olduğunu söyleyen Purutoğlu, “Öncelikle gelmiş olduğunuz bu atölye Rum Selçuki Devleti tarafından müesses bire bir cömert ocağı. 1200’lü yıllarda kurulmuş, o günden bugüne kadar faaliyetini savaşlar dış aksatmadan örümcek ayrımsız kayran. Bir zamanda cömertlik teşkilatının arz erken kurulduğu yerlerden biri ve bura ayrıca cömert ocağı. 8-9 yüzyıllık tıpkı geçmişe sahip” şeklinde konuştu.
Ata yadigarı olan atölyede eski yıllarda tandır, çömlekçilik-çömlek ve tuğlanın yanı sıra fayans kabil bir nice el üretimi işlerin yapıldığını tabir fail Purutoğlu, “Burada dönemin çinicilik, çömlekçilik, purutçuluk kabil zamanın şartlarına bakarak meslekler yapılmış. Dönme gelmiş ciddilik hoppadak çömlekçilik çömleğe verilmiş, zaman mevrut kâm reşit Erzincan’dan, Erzurum’dan, Samsun’dan mıntıka memleketlerden siparişler gelmiş. Dönme mevrut çinicilik yapılmış burada, esasen bire bir şekilde bölgeye seslenme etmiş bu alım. Çağ gelmiş bura puruthane namına hamiş. Burada tuğla, kiremit, kireç üretilmiş. Bayburtlu da akıbet adına burayı öyle bilir. Tuğlanın, kiremidin, kirecin, tandırın, küpün ve güvecin üretildiği düzlük diye akıllarda kaldı” ifadelerini kullandı.
“Küçük Asya’nun ilk fabrikası”
Dedelerinden artan atölyenin yüzyıldır varlığını sürdürdüğünü, mesleğin ise dededen toruna kuşaktan kuşağa aktarıldığını sözlerine ekleyen Purutoğlu, şu zaman yemeden içmeden tandır yaptıklarını belirtti. Eski dönemlerde atölyede 400-500 kişinin larpadak çalıştığını vurgulayan Purutoğlu, “Öyle devir ergin ki bize anlatılan burada 400-500 hayat çalışmış. Küçük Asya’nun evvel fabrikası aynı zamanda. 30 kuşağı yaşlanmış ayrımsız mazisi var, bizim ocak eliyle bitmeme fail benzeri hareket. Burada yaklaşık 500 yaşama bile istihdam edilmiş, kâffesi burada çalışmamış arazi özne ayrı, dağda yerey çıkaran, odununu taşıyanlar, taşı dağdan söküp getirenler derken 500 kişiye tekamül eden bir düzentileme üstelik gerçekleşmiş burada” sözlerini kullandı.
Dedelerinden kalan atölyenin yüzyıldır varlığını sürdürdüğünü, mesleğin ise dededen toruna kuşaktan kuşağa aktarıldığını sözlerine ekleyen Purutoğlu, şu dakika hemen tandır yaptıklarını belirtti.
“Maziden aldığımız bayrağı, atiye yansıtmak istiyoruz”
Atölyeyi hayat dolu müzeye çevirerek ati nesillere transfer düşüncesinin olduğunu kaydeden Purutoğlu, “Dedelerimizden aldığımız bayrağı, yani şöyle diyelim eskilerin tabiriyle maziden aldığımız bayrağı, atiye yaymak istiyoruz. Bunları da yapmayı canı içtenlikle istiyoruz. Küpüydü, güveciydi, çanağıydı, çömleğiydi bunları üstelik yapım girmek istiyoruz. Burayı antrparantez biz derleme müze değil da hayat dolu müze tahsis etmek istiyoruz. Çarkıyla, tornalarıyla, fırınlarıyla yapmayı tasarlıyoruz. Bunu bile eskimemiş nesile yaymak istiyoruz. Burası adeta kişi başına tıpkısı ekol diyebiliriz. İnşallah Allah bize vesile verir, bunları yapabiliriz” diyerek konuştu.
Öte yandan Purutoğlu, tandır yapımında geçer toprağın hususi olduğunu ve Bayburt’un bazen köylerinden bu toprağı realizasyon ettiğini anlattı. Mütenevvi aşamalardan geçerek tamamen anadan görme yöntemlerle ve halk emeğiyle yapılan tıpkı tandırın 4 ila 6 günde fakat tamamlanabildiğini aktardı. – BAYBURT
